منابع انسانی، مهم‌ترین سرمایه و ثروت هر سازمان هستند؛ زیرا امکان رشد و ترقی را برای مجموعه فراهم می‌کنند. موفقیت سازمان در گرو تلاش‌ها و پشتکار کارکنان نهفته است. به همین دلیل بسیاری از مدیران سازمان‌ها به طور مستقیم روی توسعه منابع انسانی سرمایه‌گذاری کرده و از این طریق به اهداف خود دست می‌یابند. توسعه منابع انسانی در علم مدیریت یک مبحث مهم و قابل گفتگو است که مدیران به درک اهمیت جایگاه نیروی انسانی ملزم می‌کند. با برخی اقدامات ساده در عین حال استراتژیک می‌توان نیروی کار را توسعه داده و شاهد موفقیت سازمان بود.
مفهوم توسعه منابع انسانی در علم مدیریت
به زبان ساده، توسعه منابع انسانی دربردارنده کلیه اقدامات و فرآیندهایی است که به افزایش توانمندی‌ها، مهارت‌ها، دانش، بهره‌وری و انگیزه کارکنان می‌شود. این مفهوم در عمل بسیار پیشرفته‌تر و کلی‌تر از یک آموزش ساده است و به همین سبب موفقیت‌هایی را برای سازمان رقم می‌زند. مدیران موظف‌اند محیط کاری پویا را ایجاد کرده تا ضمن توسعه منابع انسانی خود، مجموعه را ارتقا داده و در مسیر پیشرفت شغلی قرار دهند.
توسعه نیروی انسانی به مدیران این امکان را می‌دهد که سازمان خود را با تغییرات بازار و کار تطبیق دهد. هماهنگی میان منابع انسانی و بازار کار منجر به افزایش بازدهی سازمان می‌شود. به‌روزرسانی استراتژی‌های توسعه و پایداری در دوره‌های تغییر باید انعطاف‌پذیر و قابل تغییر باشد. از جهت دیگر، توسعه منابع انسانی با هدف ارتقا کارمندان صورت گرفته و انگیزه و میل به تلاش بیشتر را در آن‌ها پدیدار می‌کند.
کارکنان یک سازمان که در صدد به‌روز کردن دانش و اطلاعات و ارتقا مهارت‌های خود قرار می‌گیرند، چشم‌اندازهایی را برای خودشان و سازمان ترسیم می‌کنند. این کار به ایجاد فرصت‌های شغلی بهتر، ترفیع از مقام و ارتقا سازمان کمک شایانی می‌کند. چنانچه توسعه نیروی انسانی به یک فرهنگ و رفتار در سازمان تبدیل شود، موفقیت و رشد هم پایدار خواهد بود.
اهداف توسعه منابع انسانی چیست؟
مدیران با تمرکز بر توسعه منابع انسانی به دنبال افزایش راندمان و بازدهی سازمان هستند. با افزایش مهارت و توانمندی‌های کارکنان در زمینه‌های مختلف، نیروها متخصص‌تر شده و امور سازمانی به شیوه درستی انجام می‌پذیرد. در نتیجه ارتقا سطح توانایی‌های کارکنان، مشتریان رضایت بیشتری داشته و در مجموعه‌های خدماتی، کیفیت خدمات به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.
آموزش‌ها و استراتژی‌های توسعه، به بهبود انگیزه و رضایت شغلی پرسنل کمک کرده و روحیه آن‌ها را برای کار بهتر و خلاقانه تقویت می‌کند. با تیر توسعه منابع انسانی می‌توان دو نشان افزایش بهره‌وری و برندسازی را زد؛ ایجاد فرهنگ توسعه مهارت‌ها و دانش پرسنل، از سازمان تصویر مثبتی را در ذهن عوام و کارمندان ایجاد می‌کند. ارتقا نیروی انسانی، فرهنگ حمایتی و مشارکتی ایجاد کرده که در نتیجه آن محیط سازمان سالم و مستحکم‌تر خواهد بود.
از دیگر اهداف توسعه منابع انسانی می‌توان به بهبود روابط کاری میان مدیران و کارمندان اشاره کرد. نارضایتی پرسنل کاهش یافته، ارتباطات درون سازمان بهبود یافته و بستر برای حل مسائل و تعارضات فراهم می‌شود. اکثر سازمان‌ها در بازار کار پر از تغییرات توانایی مقابله و مدیریت شرایط را نداشته و نمی‌توانند به نیازهای بازار پاسخ مناسبی ارائه دهند. از طریق توسعه منابع انسانی این امر به خوبی اجرا شده و تطابق‌پذیری سازمان با تغییرات بیشتر می‌شود.
توسعه منابع انسانی باید بر چه اساسی باشد؟
- آموزش مداوم
یکی از ابزارهای مدیران و سازمان برای افزایش توانایی‌های منابع انسانی، آموزش و یادگیری است. برای این کار باید برنامه‌ریزی‌های درستی انجام شده و سیاست‌های آموزشی مناسب در پیش گرفته تا کارکنان تحت تعلیم قرار بگیرند. از جمله ویژگی‌های یک آموزش خوب و اثربخش، مستمر بودن آن است. هر نوع آموزش یا استراتژی آن باید به صورت مداوم تکرار شده و دربردارنده همه اعضای یک سازمان باشد. آموزش بهترین گزینه برای ارتقا پرسنل مجموعه است.
- توانمندسازی نیرو
توسعه منابع انسانی با ایجاد محیط کاری پویا و آزمون و خطا صورت می‌گیرد. برای توانمندسازی نیرو باید شرایطی را فراهم کرده تا پرسنل بتوانند در موقعیت حضور یافته و از آموزه‌هایشان استفاده کنند. یادگیری عملی بخش عمده‌ای از آموزش را شامل می‌شود. از طرف دیگر مهارت‌ورزی باید به طور برنامه‌ریزی شده و سازگار با روحیات کارکنان اتخاذ شده تا اثربخشی مطلوب را داشته باشد. توسعه منابع انسانی برای توانمندسازی نیرو با استفاده از ابزارهای فناورانه، آموزش، تجربیات سایر مجموعه‌ها و … ممکن است.
- انگیزه بخشی و مشارکت
یکی از ارکان اصلی توسعه منابع انسانی، ایجاد انگیزه و میل به یادگیری است. کارکنان باانگیزه، شاگردان ممتازی هستند که اندوخته‌های بیشتری دارند. برای موثر واقع شدن آموزش‌ها و توسعه نیروی کار، انگیزه‌بخشی را باید در دستورالعمل قرار داد. با فراهم آوردن محیط و شرایط کاری مناسب، کارکنان انگیزه لازم برای ادامه فعالیت را خواهند داشت. افزایش آمار مشارکت کارکنان در تصمیم‌گیری‌ها و تعیین سرنوشت سازمان، می‌تواند توسعه نیروی انسانی را نتیجه‌بخش کند.
- جایگزینی و مدیریت استعدادها
سازمان‌های موفق در عین حال که اقدامات موثری را برای حفظ و نگهداشت نیروهایشان انجام می‌دهند، جانشین‌پروری می‌کنند. با آموزش دادن یک شخص در مقام جایگزین برای یک جایگاه شغلی مشخص، می‌توان ریسک بهم خوردن تعادل سازمان در هنگام ترک یا غیبت نیروها را به حداقل رساند. از طرفی جانشین‌پروری باعث ارتقا دانش و مهارت نیروها شده و به کشف و پرورش استعدادها کمک می‌کند.
نقش فناوری در توسعه منابع انسانی
پیشرفت روزافزون فناوری به پرسنل سازمان این قابلیت را داده که بدون کمترین ریسک و خطا مهارت‌آموزی کنند. در واقع فناوری‌ها باعث بهینه‌سازی و افزایش کارایی کلیه اقدامات سازمان شده و آن‌ها را توسعه اندوخته‌ها یاری می‌دهد. استفاده از داده‌های هوش مصنوعی، منتورینگ و داده‌های تجربی، مهارت‌های نرم و … نیروها را به سمت موفقیت‌ها پرتاب می‌کند.
بهره‌گیری از امکانات آموزشی آنلاین، ابزارهای آموزشی، پلتفرم‌های ارتباطی، سیستم‌های اشتراک‌گذاری، نرم‌افزارهای مدیریت و ارزیابی، ابزارهای تحلیلی و پیش‌بینی، اتوماتیک‌سازی و سایر ابزارهای فناوری و اطلاعاتی شرایط مناسبی را برای توسعه منابع انسانی و آموزش آن‌ها ایجاد کرده است.
راهکارهایی برای توسعه منابع انسانی
ابتدا باید چگونگی ترسیم یک نقشه و استراتژی راهبردی برای توسعه منابع انسانی ترسیم نمود. برای این کار می‌توان از نمونه‌های موفق الهام گرفته و اقدامات آن‌ها را تحلیل و سپس برنامه‌ریزی کرد. آموزش را به صورت مستمر از طریق کارگاه‌های آموزشی، دوره‌های آنلاین و ایجاد فرصت یادگیری ارائه کرد.
فرهنگ‌سازی را اولویت توسعه منابع انسانی قرار دهید. با ایجاد فرهنگ سازمانی مثبت، تعادل میان کار و زندگی، ایجاد فرصت‌های رشد، مدیریت بر پایه اعتماد و ارتباط‌گیری موثر، پرسنل رضایت شغلی و انگیزه بیشتری برای یادگیری و توسعه مهارت‌های فردی خود دارند. عملکرد منابع انسانی یک سازمان باید مورد ارزیابی قرار گرفته و بر اساس ضعف و قوت‌ها، نیازها و بازخوردها سیاست‌گذاری توسعه و رشد اتخاذ گردد.
یکی از راهکارهای اصولی و اثربخش برای ارتقا منابع انسانی، شناسایی استعدادها و قرار دادن آن‌ها در رأس امور است. این کار باعث توسعه همه کارکنان شده و جانشین‌پروری به درستی صورت می‌گیرد. تعیین مسیرهای شغلی و اهداف، به شفافیت دستاوردها کمک کرده و مسیر از پیش‌تعیین شده و روشنی را برای کارکنان ترسیم می‌کند. در راستای توسعه منابع انسانی فناوری می‌تواند نقش‌آفرین باشد.
دلایل نتیجه معکوس توسعه منابع انسانی
بدون برنامه و استراتژی اقدام کردن، بزرگ‌ترین عامل توسعه نیافتن نیروی انسانی است. حرکت بدون داشتن مسیر و جاده در عمل غیرممکن است. بنابراین باید برای توسعه و پیشرفت نیروی کار، یک برنامه منسجم و همه‌جانبه طراحی کرده و بر اساس آن فعالیت کرد. سازمان‌هایی که مدیران و کارمندان آن در برابر یادگیری و استفاده از ابزارهای پیشرفته مقاومت داشته باشند، نتیجه مطلوبی از توسعه منابع انسانی دریافت نمی‌کنند.
هر مجموعه‌ای برای دستیابی به اهداف خود باید اهداف جزئی‌تر و کوتاه مدت را مشخص کند. توسعه منابع انسانی باید هم راستا با اهداف نهایی سازمان بوده و با ارزش‌های کسب‌وکار همخوانی داشته باشد. پیش از شروع فرآیند توسعه منابع انسانی باید کمبودهای زیرساخت آموزشی برطرف شده تا بدون محدودیت آموزش‌ها ارائه شده و نتیجه‌بخش باشد.
جمع‌بندی
توسعه منابع انسانی، پلی برای سازمان‌ها به اهداف‌شان است. زمانی که استراتژی‌های آموزش و توسعه در یک راستا با هدف نهایی سازمان قرار بگیرد، موفقیت و پیشرفت بروز می‌یابد. در واقع تمرکز بر توسعه و ارتقا نیروها، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت اما مطئمن است. در دنیای امروزی، سازمان‌هایی موفق هستند که کارکنان را با خود هم‌سو کنند و بر پایه پرورش و نه مدیریت استوار هستند. از همراهی شما عزیزان سپاس‌گزاریم. امیدواریم با استفاده از این مفاهیم و راهکارها، منابع انسانی را توسعه دهید.