هر جایگاه و موقعیت شغلی در یک سازمان، دارای استرس‌ها و تنش‌های مختلفی است که کارکنان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. زمانی این تنش‌ها خطرناک می‌شود که سازمان توجهی به مدیریت آن نداشته باشد. ایجاد محیط کار سالم و مرفع برای کارکنان لازمه فعالیت بهتر و موثرتر آن‌هاست. بنابراین مدیران با درک اهمیت سلامت و رفاه کارکنان در محیط کار می‌توانند بستری را فراهم کنند تا کارمندان سالم‌تر و راضی داشته و سازمان را به سمت اهداف و موفقیت‌های بیشتر سوق دهند.
تعریف سلامت و رفاه کارکنان در محیط کار
کارکنان یک سازمان برای این که بتوانند فعالیت مثبت و اثربخش داشته، باید تندرست و رضایتمند باشند. زمانی کارکنان از سطح سلامت و رفاه مناسبی برخوردار می‌شوند که به لحاظ سلامت روح، جسم، عواطف، احساسات و وضعیت اقتصادی و معیشتی، در شرایط مطلوبی باشند. در واقع تعریف سلامت و رفاه به معنای داشتن توانایی فیزیکی، مالی و معنوی در محیط کار است.
نیروی کار سالمی که دغدغه و نیازهای اولیه خود را تامین می‌بیند، در سازمان نقش خود را بهتر ایفا کرده و می‌تواند عاملی برای دستیابی به موفقیت باشد. البته تامین سلامت و رفاه کارکنان یک سازمان چالش‌ها و تعاریف مختلفی از جانب پرسنل دارد. به عنوان مثال در یک محیط کاری ناسالم، تامین رفاه به معنای ایجاد یک فرهنگ سازمانی مثبت است. در استانداردترین حالت ممکن، یک سازمان باید تندرستی نیروهای خود را تامین کرده و نیازهای اولیه آن‌ها را پاسخگو باشد.
مدیران برای تامین سلامت و رفاه کارکنان می‌توانند از ابزار و امکانات مختلفی استفاده کنند اما پیش از هر اقدامی باید یک استراتژی کارآمد داشت. هر کسی در محیط کار باید از رفاه و سلامت نسبی برخوردار باشد. سیاست‌گذاری‌های مدیران و رهبران سازمان، متد و چگونگی انجام وظایف در سازمان، نوع شغل و نحوه طراحی سازمان از پیش‌نیازهای ایجاد یک محیط کار سالم است.
چرا باید رفاه و سلامت کارکنان در سازمان تامین باشد؟
در سازمان‌هایی که سلامت و رفاه، امر پیش‌پاافتاده‌ای است، کارکنان رضایت شغلی ندارند. همین امر موجب افزایش نارضایتی مشتریان شده و از طرف دیگر نرخ غیبت و استعفا کارکنان را افزایش می‌دهد. تامین سلامت و رفاه پرسنل، میزان فرسودگی مجموعه و نیروی کار را به شدت کاهش می‌دهد. یکی از راهکارهای ایجاد محیط کاری سالم و تامین سلامت نیروی انسانی، از بین بردن فشارهای کاری و فرسودگی شغلی است.
مدیران هوشمند با به‌کارگیری استراتژی‌های ایجاد رفاه و سلامتی برای نیروهای خود، آن‌ها را وفادار کرده و متعهد می‌سازد. با گذشت زمان، توجه سازمان به سلامت و رفاه کارمندان، انگیزه و روحیه مسئولیت‌پذیری آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در نتیجه این اقدامات، بهره‌وری از نیروی انسانی بیشتر شده و سازمان با تمهیداتی که کرده، قدرت و مهارت‌های کارکنان را برای عملکرد مضاعف و بهتر، بهبود بخشیده است.
ایجاد حس تعلق خاطر در کارمندان، میزان مشارکت‌پذیری آن‌ها را بیشتر می‌کند. نیروهایی که جبران خدمات خوبی از محل کار خود دریافت می‌کنند، در پی دستیابی به پیشرفت سازمان، از هیچ تلاش صادقانه و مشارکت در موقعیت‌های مختلف فروگذار نخواهند بود. برندسازی یکی دیگر از مزایای اهمیت دادن به سلامت و رفاه کارمندان است. سازمان‌ها و شرکت‌هایی که به وضعیت سلامتی و تامین پرسنل خود توجه می‌کنند، از اعتبار خوبی برخوردار بوده و یک برند کارفرمایی قوی و معتبر در میان کارجویان ایجاد کرده‌اند.
عوامل موثر بر سلامت و رفاه کارکنان
- عدم فشار و استرس کاری: برخی موقعیت‌های شغلی دارای استرس و فشار کاری بالا هستند. با تقسیم‌بندی وظایف و کنترل اوضاع توسط مدیران، می‌توان از استرس و فشار وارده بر پرسنل کاسته و محیط مناسبی را برای آن‌ها ایجاد کرد.
- ساعات کاری منعطف: ساعات و حجم کاری بالا باعث ایجاد فرسودگی شغلی کارکنان می‌شود. در نتیجه این فرسودگی سازمان بهره‌وری و عملکرد خود را از دست می‌دهد. با ایجاد ساعات کاری انعطاف‌پذیر، دورکاری یا شیفت‌بندی نیروها می‌توان سلامت و رفاه کارکنان در محیط کار را فراهم کرد.
- تعادل میان کار و زندگی: عدم وجود هیچ‌گونه حد و مرزی بین کار و زندگی شخصی، یکی از عوامل ایجاد فشار و فرسودگی در محیط کار است. برای این که کارکنان محیط کاری سالم و آرامش داشته باشند؛ باید برنامه‌های سرگرمی و فراغت داشته و هیچ وظیفه و اموری را در زمان استراحت و حضور در خانواده به نیروها تحمیل کنند.
- محیط کار سالم: محیط کار سالم شامل سازمان و موقعیتی می‌شود که میان کارمندان روابط خوبی برقرار بوده و فرهنگ سازمانی منسجمی وجود داشته باشد. پیروی همه کارکنان از قوانین، پذیرش نقش و وظایف، تطبیق‌پذیری با شرایط و بحران‌ها، اهمیت به جایگاه و ارزش پرسنل و قدردانی از آن‌ها به سلامت و رفاه پرسنل در محل کار می‌انجامد.
- مدیریت و رهبری درست: بخش عمده‌ای از عملکرد و وضعیت یک سازمان به قدرت و توانایی‌های رهبر آن بستگی دارد. یک مدیر لایق باید بر اساس دانش و مهارت‌هایی که دارد، شرایط حاکم بر مجموعه را کنترل کرده و قدرت تصمیم‌گیری و هماهنگ‌سازی کلیه واحدها را داشته باشد. شناخت اصول مدیریتی، مهم‌ترین ویژگی یک رهبر است.
- ارائه خدمات جبرانی و رفاهی: جبران خدمت، ارائه خدمات پزشکی و درمانی، اوقات فراغت، آموزش و توسعه، خدمات بیمه و بازنشستگی، تسهیلات مناسب و … تاثیر بسزایی در انگیزه‌بخشی، ایجاد رضایت شغلی و ارتقا سطح سلامت و رفاه کارکنان در محیط کار دارد.
- تجهیزات و امکانات: در هر شغل و کسب‌وکار، باید از تجهیزات مدرن و پیشرفته استفاده کرده تا کمترین فشار جسمانی به نیروها وارد شود. همچنین داشتن امکانات شغلی ارگونومیک از ایجاد آسیب به نیروی انسانی جلوگیری کرده و در ارتقا سطح سلامت و رفاه نقش دارد.
مسیر تامین سلامت و رفاه در یک سازمان
یک سازمان در حال توسعه، برای ایجاد محیط کاری سالم و حمایتگر، برنامه‌ریزی‌ها و استراتژی‌های مشخصی در جهت تامین سلامت جسمی، روانی، اجتماعی، رفاهی و معیشتی کارکنان دارد. برای این کار ابتدا باید نیازهای جسمی، مالی، روانی، اجتماعی، شغلی، محیطی و معیشتی نیروی کار را شناسایی کرد. در گام بعدی باید برای ارتقا سطح سلامت و رفاه کارکنان در محیط کار برنامه‌ریزی شده و سیاست‌گذاری‌های هدفمندی را در پیش گرفت.
در اجرای برنامه‌های رفاهی و سلامتی، باید به نوع خدمات، فرهنگ سازمانی و مشمولیت همه کارکنان و هماهنگی با ارزش و اهداف یک سازمان، توجه داشت. خدمات درمانی، ورزشی، حمایتی، محیط فیزیکی مثبت و … باید در برنامه‌های سلامتی و رفاهی وجود داشته باشد. زیرا بالاترین تاثیرات را در تندرستی و رفاهیات کارکنان دارد. استراتژی‌ها و اقدامات صورت گرفته باید مدام واپایش شده و پس از ارزیابی‌ها بهبود داده شوند. برنامه‌ریزی‌های سلامتی و رفاه باید دربردارنده تمامی ابعاد روانی، جسمی، مالی، اجتماعی، رفاهی و شغلی باشد.
نکاتی برای ایجاد یک محیط کار سالم
- تفکرات غلط و قدیمی را تغییر دهید.
- به نیروهای اختیارات و کنترل‌های بیشتری دهید.
- شاخص‌های مناسب و قابل اندازه‌گیری برای سلامت و رفاه در نظر بگیرید.
- فرصت‌های بزرگ و مهم را شناسایی کنید.
- در زمان ومکان کار انعطاف به خرج دهید.
- از بروز جهت‌گیری و جانب‌داری جلوگیری کنید.
- به یک برنامه و استراتژی پایبند باشید و مدام در برنامه‌ها تغییر ایجاد نکنید.
- کارگاه‌های آموزشی سلامت محور تشکیل دهید.
- از کارکنان خود حمایت روانشناختی و روانشناسانه داشته باشید.
- فرصت‌های مشارکتی برای نیروهای خود ایجاد کنید.
جمع‌بندی
سازمان‌ها و شرکت‌ها با ایجاد یک محیط کاری سالم می‌توانند سلامت و رفاه کارکنان در محیط کار را تامین کنند. بدون شک، کارکنانی که دارای سلامت جسمی و روانی بوده و دغدغه‌های معیشتی ندارند و در رفاه هستند، عملکرد بهتری از خود در سازمان نشان داده و باعث موفقیت سازمان می‌شوند. اصلاح سیاست‌گذاری‌ها، توجه بیشتر به کارکنان و خواسته‌های آن‌ها، ایجاد فرهنگ سازمانی صحیح و مدیریت اصولی می‌تواند اساس کار هر سازمان برای تامین رفاهیات نیروی انسانی باشد. از همراهی شما عزیزان سپاس‌گزاریم. لطفا نظرات و انتقادات خود را برای ما کامنت کنید.