کارمندان هر سازمان برای فعالیت و عملکرد بهتر به انگیزه نیاز دارند. این انگیزه باید توسط مدیران و مسئولان در کارکنان ایجاد شود تا بستر رشد و توسعه فراهم گردد. ارائه خدمات رفاهی در انگیزش کارکنان به مقدار زیادی در این مسیر به مدیران سازمان کمک می‌کند. امکانات رفاهی، علاوه بر ایجاد رفاه و آسایش برای کارمندان، میزان وفاداری و مسئولیت‌پذیری کارکنان به مجموعه را افزایش داده و عملکرد و انگیزه بهتر آن‌ها را در پی دارد. در ادامه نقش خدمات رفاهی در انگیزش کارکنان را به طور دقیق‌تر بررسی می‌کنیم؛ از این رو تا پایان با ما همراه باشید.
تعریف رفاه و انواع خدمات آن در سازمان
به طور کلی مفهوم رفاه شامل داشتن آسایش، امنیت و رضایت جسمی، اقتصادی، اجتماعی و روانی است. تعریف رفاه در میان افراد به موقعیتی اطلاق می‌شود که فرد به نیازهای اساسی خود دسترسی داشته و از سطح آرامش نسبی برخوردار باشد. رفاه در محیط کاری به اقدامات و امکاناتی گفته می‌شود که منجر به بهبود کیفیت زندگی کارکنان شده و آن‌ها را از نظر مالی، روانی و ایمنی حمایت کند.
اگرچه برخی معتقدند رفاه در محیط کار صرفاً شامل حقوق و مزایای چشمگیر است؛ اما یک سازمان خوب باید از همه جهات نیازهای کارکنان را برآورده سازد. پرداخت کمک هزینه و افزایش حقوق جزو خدمات حمایتی نقدی است. در مقابل خدماتی در سازمان‌ها به کارکنان ارائه می‌شود که به تسهیلات رفاهی غیرنقدی معروف هستند. فراهم آوردن امکان استفاده از خدمات ورزشی، درمانی، آموزشی، تفریحی و … امکانات حمایتی غیرنقدی سازمان‌هاست.
چگونه خدمات رفاهی در کارکنان انگیزه ایجاد می‌کند؟
هدف اکثر پرسنل یک سازمان از کار کردن، داشتن رفاه است. هنگامی که سازمان با اقدامات خود بخشی از این رفاه را برای کارکنان به وجود آورد، باعث ایجاد انگیزه در کارکنان می شود. کارکنان با بهره‌مندی از خدمات درمانی و ورزشی مناسب از سوی سازمان، علاوه بر حس ارزشمند بودن، به اهمیت سلامت و حفظ آن پی می‌برند. ارائه خدمات آموزشی مناسب به پرسنل نشان‌دهنده توجه سازمان به توسعه فردی کارکنان است که باعث ایجاد انگیزه در کارکنان می‌شود.
سازمان‌ها با ارائه خدمات رفاهی مناسب، در پی ایجاد محیط کاری مثبت هستند تا کارکنان در آن محیط برای رشد خود و مجموعه تلاش کنند. این کار باعث جلب توجه کارمند به اهمیت نقش خود در سازمان شده و با ایجاد انگیزه، بستر را برای فعالیت بهتر فراهم می‌کند.
اهداف ارائه خدمات رفاهی به کارکنان
مدیران منابع انسانی در ارگان‌ها و مجموعه‌های مختلف در وهله اول به دنبال پیشرفت سازمان خود هستند. با این حال پیشرفت کارکنان و سازمان ارتباط دوسویه داشته و هر کدام از آن‌ها، دیگری را به وجود می‌آورد. بنابراین از مهم‌ترین اهداف تسهیلات رفاهی، افزایش بهره‌وری سازمان است. از طرفی ارائه خدمات رفاهی کامل به کارکنان از مجموعه تصور مثبتی در ذهن‌ها ایجاد کرده و باعث بهبود روابط عمومی سازمان و مردم می‌شود. هنگامی که سازمان، دوستدار کارکنان و دغدغه‌مند باشد، علاوه بر بهبود عملکرد کارکنانش، وجهه و اعتبار خوبی در جامعه و رقبا به دست می‌آورد. در ادامه بیشتر به اهداف خدمات رفاهی سازمان می‌پردازیم.
ایجاد انگیزه
انگیزه، مهم‌ترین عامل برای پیشرفت در زندگی شخصی و کاری است. انگیزه زمانی برای کارمند به وجود می‌آید که بداند در سازمان مفید واقع شده است. ارائه امکانات رفاهی و قدردانی از پرسنل به آن‌ها حس ارزشمندی داده و انگیزه ایجاد می‌کند. برانگیختن انگیزه در افراد، باعث افزایش حس مسئولیت‌پذیری در آن‌ها می‌شود. انگیزه داشتن کارکنان، برای توسعه و به دست آوردن جایگاه شغلی بهتر در سازمان موثر است. ایجاد انگیزه، موجب یادگیری بیشتر کارکنان و ارتقاء مهارت‌های آن‌ها می‌شود.
افزایش رضایت شغلی
کارمندان در محیط کاری که احساس رضایت داشته باشند، بهترین عملکرد خود را نشان می‌دهند. ارائه خدمات رفاهی، نوعی قدردانی از کارمندان است که انگیزه آن‌ها برای ادامه وظایف را بیشتر می‌کند. امکانات و رفاهیات تنها عوامل افزایش رضایت شغلی در پرسنل نیستند؛ مهم‌ترین عامل رضایتمندی کارکنان، فرهنگ سازمانی قوی است. سازمانی با فرهنگ منسجم و قوی، به نیازها و خواسته‌های کارکنان توجه نشان می‌دهد و درصدد برآورده‌سازی آن‌ها برمی‌آید. همچنین فرهنگ سازمانی قوی منابع انسانی را باارزش دانسته و حمایتگر است.
اهمیت قائل شدن برای سلامت کارکنان و ایجاد فرصت تعامل خارج از محیط کار می‌توانند رابطه دوستانه‌ای میان کارمندان، مدیران و سایر اجزای سازمان برقرار کند. پرسنل زمانی از شغل خود رضایت دارند که پیشرفتی را در آینده خود مشاهده کرده و فرصت و توانایی یادگیری داشته باشند.
تقویت حس تعهد در پرسنل
افرادی که از سازمان خود خدمات رفاهی متعددی را دریافت می‌کنند، به وظایف و مسئولیت‌های خود وابسته می‌شود. کارمندان زمانی که دریابند سازمان برای آسایش و رفاه آن‌ها تلاش می‌کند، حتی اگر فرصت‌های شغلی بهتر هم داشته باشند، به سازمان خود وفادار هستند. اقداماتی چون نظرخواهی از کارکنان، آزادی بیان و پذیرش انتقادات، مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها، تشویق به رشد و قدردانی از زحمات با ارائه خدمات مختلف رفاهی سبب شکل‌گیری احترام و اعتماد شده و پرسنل را متعهد می‌سازد.
کاهش فشارهای روانی و استرس
بسیاری از فشارهای روانی و اضطراب کارکنان به دلایل وجود مشکلات مالی، سلامتی و در رفاهی است. هنگامی که سازمان خدمات ویژه‌ای را برای کارکنان خود درنظر گرفته که رفاهیات آن‌ها را فراهم کند، از فشار روانی کارمند کاسته شده و شرایط برای عملکرد مفیدتر فراهم می‌شود. طراحی و ارائه خدمات پزشکی و سلامت، سفر و گردشگری، آموزش، کمک هزینه‌ها و … جزو خدمات رفاهی یک سازمان پایدار هستند.
جذب و نگهداشت سرمایه‌های انسانی
حقوق، مزایا و امکاناتی که کارکنان از سازمان خود دریافت می‌کنند، باعث ماندگاری آن‌ها در مجموعه می‌شود. کارفرمایان برجسته و مدیران منابع انسانی درباره اهمیت سرمایه‌های انسانی در یک کسب‌وکار موفق هم‌نظر هستند. بسیاری از آن‌ها علت پیشرفت سازمان‌ها را کارکنان ان می‌دانند. به همین خاطر نگهداشت نیروی خوب و بااستعداد از جذب آن دشوار است. مزایا و خدمات رفاهی که دراختیار نیروها قرار می‌گیرد باید پاسخگوی نیازهای اساسی آن‌ها باشد تا از ترک شغل جلوگیری کند.
موانع و چالش‌های ارائه خدمات رفاهی به کارکنان
همه سازمان‌ها و ارگان‌ها می‌خواهند تسهیلات و رفاهیات کاملی را دراختیار کارکنان خود قرار دهند، اما متاسفانه موانعی در این مسیر وجود دارد که از کیفیت ارائه خدمات رفاه می‌کاهد.
- محدودیت‌های مالی: برنامه‌ریزی برای ارائه خدمات رفاهی و امکانات نیازمند منابع مالی است. بسیاری از سازمان‌ها به دلیل کمبود بودجه توانایی فراهم‌سازی رفاهیات را ندارند.
- عدم سیاست‌گذاری مناسب: گاهی اوقات خدمات ارائه می‌شود اما کیفیت و تاثیر موردنظر را ندارد. نبود استراتژی راهبردی برای مهیا کردن امکانات رفاهی، چالش سازمان‌ها است.
- فرهنگ سازمانی ضعیف: در مجموعه‌هایی با سیاست‌گذاری سنتی و مدیریت ناکارآمد، توجه‌ای به امکانات و تسهیلات رفاهی کارکنان نمی‌شود. به همین دلیل نیروها از هیچ گونه مزایا و خدماتی بهره‌مند نمی‌شوند.
- تبعیض در ارائه خدمات: برتری شمردن برخی نیروها و واحدها، علت نبود رفاهیات است. در سازمان‌هایی که در ارائه خدمات رفاهی، بین کارمندان تبعیض قائل می‌شوند؛ امکانات مدرن و ویژه تنها به افرادی با موقعیت شغلی بالا داده می‌شود.
- ضعف در سیستم نظارت و ارزیابی: یکی دیگر از مشکلات فراهم کردن رفاهیات برای کارمندان، ضعف در نظارت و ارزیابی اثربخشی خدمات است که باید به موقع شناسایی و برطرف شوند.
جمع‌بندی
تمام آنچه در این مقاله بررسی شد، ارتباط مستقیمی با دیدگاه و سیاست‌گذاری مدیران سازمان دارد. هنگامی که مدیران توانایی رهبری یک مجموعه با فرهنگ سازمانی قوی را داشته باشند، به کارکنان به میزان لازم توجه می‌شود. ارائه خدمات رفاهی در انگیزش کارکنان نقش کلیدی دارند اما زمانی که روش موثری برای ارائه آن وجود نداشته باشد، کارکنان احساس رضایت شغلی نخواهند داشت. بنابراین چگونگی راائه خدمات رفاهی هم علاوه بر اهداف و اقدامات از اهمیت بسزایی برخوردار است.